SIKÇA SORULAN SORULAR

Arıların, çiçeklerden topladıkları nektarı, vücutlarından salgıladıkları enzimlerle işleyerek oluşturdukları besleyici, dayanıklı ve yoğun kıvamlı besine bal denir.

Ülkemizin yedi bölgesinden de bal elde edilebiliyor. Ancak tek bir çiçeğe ait ballar (monoflora), belirli zamanlarda ve belirli bölgelerden derleniyor. Örneğin Karadeniz kıyılarında ve civarında kestane balı, Ege’de çam balı, Trakya bölgesinde ayçiçek balı, Akdeniz bölgesinde ise narenciye balı yoğun olarak üretiliyor. Karışık çiçeklerden elde edilen (poliflora) yayla balları ise İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu olmak üzere Türkiye’nin hemen her bölgesinden derleniyor.

Çam ağaçları üzerinde yaşayan pamuklu koşnili böceğinin vücudunda sindiremediği basura denilen şekerli sıvıyı çam ağaçları üzerine bırakması ve arıların basurayı alarak vücutlarından salgıladığı enzimlerle işlemesi çam balı elde edilir.

Ballar, elde ediliş şekillerine ve elde edildikleri kaynaklara göre çeşitlere ayrılır. Elde ediliş şekillerine göre ballar; petekli, süzme, petekli süzme, pres, sızma ve filtre edilmiş bal olarak sıralanabilir. Elde edilme kaynaklarına göre ballar ise çiçek balı ve salgı balı olmak üzere ikiye ayrılır. Arıların çiçeklerden nektar toplayarak elde ettikleri ballara çiçek balı denir. Dünyada üretilen balların büyük bölümü çiçek balıdır. Arıların, bitkilerin üzerindeki salgılardan ürettikleri ballar ise salgı balı adıyla bilinir. Ülkemize özgü olan çam balı, en çok bilinen salgı balı türüdür. Çam balı üretiminde Türkiye, dünyada birinci sırada yer alır. Bal ihracatında da çam balı ihracatı önemli bir yere sahiptir.

Çam balı, Türkiye'de Muğla, Marmaris, Aydın, Kuşadası, Çanakkale ve yakın çevrelerinde üretilir. Sebebi ise çam pamuklu koşnili böceğinin bu yörelerde yaşıyor oluşudur.

Çam balı; kıvamı bozulmadan uzun süre saklanabilir. Rengi çiçek balından daha koyudur, kendine has bir kokusu, tadı ve rengi vardır. Glikoz ve fruktoz içeriği daha düşük olan çam balı ise daha az tatlıdır. Çiçek ballarından daha fazla miktarda enzim, aminoasit ve mineral içerir, polen içeriği ise daha azdır.

Arıların çiçek nektarı yerine şeker şurubuyla beslenerek ürettikleri bala doğal olmayan bal denir. Çiçeklerin özünü ve doğallığını taşımayan bu ürünler, bal adı altında satışa sunulamaz.

Şeker şurubuna aroma ve boya katılarak üretilen ürünlere sahte bal denir. Bu ürünlerin bal ile ilgisi yoktur ve etiketlerinde bu durumun belirtilmesi gerekir.

Arıların, çiçeklerin özlerinden elde ettiği, doğrudan doğadan gelen bala gerçek bal denir.

Gerçek balı anlamanın tek yöntemi analiz etmektir. Baldaki hile; balın tadından, kokusundan, görüntüsünden ya da fiyatından anlaşılamaz. İleri teknolojiye sahip laboratuvarlarda, deneyimli uzmanlarca analiz edilen balın doğallığından emin olunabilir.

Saf ve doğal ballar özellikle kış aylarında zaman içinde kristalleşebilir. Bu oldukça doğal bir durumdur. Kristalleşme, bir bozulma ya da balda hile belirtisi değildir. Balı kristalleşmiş haliyle tüketebileceğiniz gibi benmari usulü ısıtarak da tüketebilirsiniz. Balın kristalleşmesinin başlıca sebeplerini; bala kaynak olan çiçeklerin türü, balın içerdiği hava kabarcıkları, polen ve diğer partiküllerin miktarı, ambalajın çeşidi, balın depolandığı yerin nemi ve sıcaklığı oluşturur.

İçeriğindeki şekerlerin büyük kısmı vücutta parçalanmaya ihtiyaç olmadan direkt olarak kullanıldığı için sofra şekerinin doğal alternatifi olan balın sindirimi daha kolaydır ve daha sağlıklıdır. Bal, zengin içeriği ve doğallığı ile şekere alternatif olarak kullanılabilir. Salata soslarında ve barbekü soslarında kullanılan bal, hoş bir aroma sağlar. Çay, kahve, süt ya da diğer içeceklerde tatlandırıcı olarak kullanılabilir. Balın yapısı sıcağa uzun süre maruz kaldığında değişebileceği için balla tatlandırılan içecekleri kısa süre içerisinde tüketmeye dikkat etmek gerekir.

Arı hastalıklarına ve arı zararlılarına karşı bilinçsiz kullanılan ilaçlar, arı ürünlerinde kalıntılara sebep olabilir. Baldaki kalıntılar, gelişmiş laboratuvarlarda yapılan analizler ile saptanır ve tüketiciye ulaştırılmaz.

Bağırsak mikro floraları yeterince gelişmediği için 1 yaşından küçük çocuklara bal verilmesi tavsiye edilmez.

Şeker hastalarının bal tüketimi konusunda uzman doktorlara danışmaları önerilir.

Balda çeşitli aminoasit ve enzimler bulunur. Niasin, riboflavin ve pantothenik asit gibi vitaminlerle kalsiyum, bakır, demir, magnezyum, manganez, fosfor, potasyum ve çinko gibi mineraller de balın içeriğinde yer alır. Temel karbonhitratların kaynağı olan bal, bir yemek kaşığıyla 64 kcal enerji sağlar. Aynı zamanda sindirime yardımcı olan bal, besinlerin daha iyi emilmelerine katkı sunar.

Bal alırken güvenirliği kanıtlanmış, bal konusunda uzman, deneyimli kadroya sahip, hijyenik koşullarda dolum yapan markalar tercih edilmelidir. Satın alınacak üründe parti numarası, dolum tarihi, tavsiye edilen tüketim tarihi, işletme kayıt numarası ile firma adı, adresi ve telefonu gibi hem ürün hem de firma kimliğini net bir şekilde gösteren ifadeler bulunmalı, ürün kapağında garanti bandı yer almalıdır.

Bir tatlı kaşığı balın (8.5 gram) kalorisi yaklaşık 24 kcal’dir.